Hoe verbind je wereldoriëntatie en lezen op een goede manier?

De verbinding tussen wereldoriëntatie en lezen ligt voor de hand, want wereldoriëntatie heeft taal nodig om de wereld begrijpelijk te maken en taal heeft inhoud nodig, en die kan wereldoriëntatie leveren. Maar hoe maak je die verbinding op een goede en effectieve manier?

Eerst even dit

Het doel van wereldoriëntatie is dat je door het opdoen van kennis de wereld leert begrijpen. En dat doe je als je verbanden ziet. Tijdens een goede les wereldoriëntatie leggen de leerlingen schijnbaar losse puzzelstukjes aan elkaar. Ze leren denken in oorzaak-gevolg-relaties, overeenkomsten en verschillen, chronologie, probleem-oplossing, enzovoort. Deze taal-denkrelaties zijn ook de basis van de opbouw in teksten.

Met dit in het achterhoofd, waar moet je dan op letten bij het verbinden van lezen en wereldoriëntatie? Hier zijn zeven effectieve strategieën om lezen en wereldoriëntatie met elkaar te verbinden.

1. Geen grabbeltonthema’s

Allereerst: zorg bij je lessen wereldoriëntatie voor inhoudelijke samenhang. Er worden teveel grabbeltonthema’s aangeboden. Neem het thema Water. Een les uit een breed thema als dit kan gaan over de Watersnoodramp, over de waterkringloop, over drijven en zinken, over waterdieren en noem maar op. De walvis en de Watersnoodramp horen weliswaar beiden bij wereldoriëntatie, maar er is geen verband tussen een walvis en de Watersnoodramp. Een dergelijk grabbeltonthema helpt de leerlingen dus niet om de wereld beter te gaan begrijpen.

2. Inhoudelijke aansluiting

Hetzelfde geldt voor de teksten die je aan de thema’s verbindt: zorg dat die inhoudelijk aansluiten bij het thema. Geen extra leestekst over walvissen dus, bij het thema Water, als in dat thema de Watersnoodramp centraal stond, maar wel een tekst over de Deltawerken.

3. Goede opdrachten

Leerlingen zijn gewend aan korte vragen en snelle antwoorden, maar een sterke wereldoriëntatiemethode gaat verder en stimuleert de leerlingen om met behulp van de (tekst)bronnen na te denken en verbanden te leggen in plaats van simpelweg antwoorden op te zoeken. Daarvoor is inmiddels veel didactiek ontwikkeld. Met opdrachten zoals een ranking, odd one out, levende grafiek, historische sudoku of mysterie zet je leerlingen aan het denken tijdens wereldoriënterende lessen. Dit zorgt voor dieper tekstbegrip omdat ze de inhoud van de teksten echt moeten doorgronden om de opdrachten te kunnen maken.

4. Woordenschat vergroten

Bij wereldoriëntatie leer je over werelden en onderwerpen die je niet elke dag tegenkomt: over de ontdekkingsreizen van Willem Barentsz bijvoorbeeld, of over windenergie. De leerlingen ontdekken al lezend de betekenis ervan. Door ze veel te laten samenwerken, leren ze die nieuwe woorden ook te gebruiken in gesprekken met elkaar.

5. Praten over teksten

Naast lezen en schrijven is ook spreken een belangrijke vaardigheid. Door te praten over teksten verankeren leerlingen niet alleen nieuwe woordenschat, maar leren ze ook elkaars zienswijze kennen. Dit lokt uit om sommige delen nog eens te lezen en tot dieper tekstbegrip te komen.

6. Ook verhalende teksten

Verbind niet alleen informatieve teksten aan wereldoriëntatie. Juist verhalen en gedichten helpen leerlingen zich in te leven en een beter beeld te vormen. Bovendien maken ze zo kennis met uitdrukkingen en gezegden, figuurlijk taalgebruik en een rijke variatie aan bijvoeglijke naamwoorden. Ze gaan zich verwonderen over taal. Tevens werk je aan de kerndoelen rond literatuur.

7. Samen op de tandem

Tot slot: bij het ontwerpen van een geïntegreerde les is een rijke tekst vaak het startpunt. De wereldoriënterende inhoud wordt daar vervolgens bij gezocht alsof wereldoriëntatie geen eigen leerlijn heeft. Maar wereldoriëntatie moet niet op de bagagedrager van het leesonderwijs meegenomen worden. Wereldoriëntatie en lezen moeten sámen trappen op de tandem. Want wereldoriëntatie zorgt niet alleen voor de kennis waarmee leerlingen een tekst kunnen begrijpen, maar motiveert leerlingen nog meer om te gaan lezen. Gebruik dus de kracht van wereldoriëntatie-onderwijs onderwijs om de leerlingen aan het (begrijpend) lezen te krijgen.

Benieuwd naar wereldoriëntatie met Code D?

Code D is de wereldoriëntatiemethode van Zwijsen voor groep 4 t/m 8, waarin lezen en wereldoriëntatie op een natuurlijke manier met elkaar zijn verbonden. Elk thema binnen Code D heeft een logische inhoudelijke samenhang en bevat rijke teksten en bronnen. In plaats van simpelweg informatie op te zoeken, worden kinderen uitgedaagd om na te denken met kijk- en denkopdrachten. Geen standaard tekstje-met-vragen dus.

Daarnaast biedt de methode per thema een gedicht, een boekfragment, leestips en kerndoeldekkend Tekstbegrip volgens de principes van Close Reading. Uiteraard sluiten deze teksten inhoudelijk aan bij de thema’s.

Wil je de methode zelf bekijken? Vraag dan nu een zichtzending aan.