Knutselen of kunst in groep 1-2?
Stapel op bevat een breed palet aan activiteiten voor Kunstzinnige oriëntatie. Namelijk muziek, dans, drama én beeldende vorming. Speelse activiteiten die je kunt inzetten als ‘leuk voor erbij’ , maar waarmee je ook het onderliggende creatieve proces kunt benutten als wezenlijk onderdeel van je aanbod. In dit artikel laten we je zien hoe je met de Stapel op-activiteiten rondom ‘beeldende vorming’ kunt doen.
Met beeldende vorming de wereld te ontdekken
Nieuwsgierigheid en verwondering van kleuters is de motor van hun leren. Kleuters onderzoeken en experimenteren en leren zo de wereld om hen heen begrijpen. Daarom is er in het onderwijs aan jonge kinderen ook zoveel ruimte voor spel. Maar wist je dat aandacht voor beeldende vorming ook een belangrijke impuls aan de ontwikkeling van kleuters kan geven? Kinderen die de kans krijgen beeldend bezig te zijn, ontdekken niet alleen wat beelden uit kunnen drukken of hoe bepalend kleur, vorm en textuur zijn; ze ontwikkelen zich in dat beeldende proces ook sociaal, emotioneel, fijn motorisch en cognitief.
Knutselen om ‘werkjes’ te maken
Beeldend vormen is overigens wat anders als ‘knutselen’, waarbij de kinderen volgens een vooraf bepaald stappenplan en met voorgeschreven materialen ‘een werkje’ maken. In dat geval gaat het vooral om het eindproduct en de vaardigheden om tot dat eindproduct te komen. Denk aan allemaal vrijwel identiek ‘geknipte en geplakte’ kuikens in dezelfde kleuren, naast elkaar hangend op het prikbord.
Daar is niets mis mee, zolang je je bewust bent van het doel van dergelijke activiteiten bijvoorbeeld het stimuleren van de fijne motoriek, werkhouding of het opvolgen van instructies. Maar het accent ligt op techniek en product en op deze manier stimuleren ze nauwelijks een (creatief) proces.
Beeldende vorming
Bij beeldende vorming ligt de nadruk daarentegen op het proces: kinderen aanmoedigen iets te maken, waaraan ze zelf betekenis geven. Waarbij ze tegelijkertijd verkennen hoe ze met kleur, ruimte, textuur of compositie die betekenis kunnen verbeelden en uiten.
Al experimenterend met materiaal, gereedschap en techniek, ontdekken ze tijdens dat vormgeven (heel vaak toevallig) eigen variaties en mogelijkheden. Natuurlijk leren de kinderen evengoed motorische vaardigheden en eigenschappen van materialen. Maar deze procesbenadering stimuleert creativiteit, dus het oplossend denken. Het vergroot bovendien het vermogen in beelden te denken en die vorm te geven.
Leren associëren door het beschouwen van kunst
Het gaat bij Kunstzinnige oriëntatie niet alleen om het beeldend werken, maar ook om het beschouwen van bestaande beeldende kunst of opvallende objecten in de wereld om hen heen.
Gebruik de verwondering die kleuters van nature bezitten. Door belangstelling te wekken voor (abstracte) beelden, schilderijen, bouwwerken, er samen naar te kijken, er aan te voelen en in te gaan op wat het bij de kleuters oproept, leren kleuters associatief te kijken en te praten. Het samen verwoorden (Het lijkt wel een … Daar zie ik ook een …) kan weer dienen als inspiratie wanneer ze zelf beeldend aan de slag gaan.
We geven een aantal didactische tips hoe je in een activiteit van beeldende vorming meer procesgericht te werken. We doen dat aan de hand van twee Stapel op-activiteiten:
Heb je nog geen Stapel op? Neem dan vrijblijvend een kijkje met een proeflicentie. Deze stopt automatisch na 3 maanden.
Didactische tips
Haal bij de introductie van een beeldende vormingsactiviteit zoveel mogelijk beeldende kunst naar binnen of maak een kunstroute in de buurt. Bekijk vormen, benoem kleuren en voel samen de textuur, de materialen waarmee het is gemaakt. Betrek dat op de leefwereld van de kleuters zelf. Vergelijk bijvoorbeeld -zoals in de Stapel op-activiteit ‘Wolkenluchten schilderen’ -wolken op schilderijen met wolken in de echte lucht. Welke kleuren en wolkenvormen zien de kinderen in de lucht? En welke kleuren en wolkenvormen op het schilderij? Wat voor weer lijkt het op het schilderij? Denkt iedereen hetzelfde?
Geef voordat de kinderen aan de werkelijke opdracht beginnen zoveel mogelijk gelegenheid te experimenteren met het materiaal en de techniek. In de activiteit ‘Wolkenluchten schilderen’ bijvoorbeeld, staat ‘kleur mengen’ centraal. Stimuleer met meer en minder water met de kleuren wit, blauw en zwart meerdere tonen kleur te mengen. Laat op een apart kladpapier wolken schilderen in kleuren die (toevallig) ontstaan. Stel vragen als: Hoe heb je die kleur gemaakt?, Was dit ook je bedoeling?, Wat zou je nog meer kunnen proberen?
Vertel dan de bedoeling, maar laat de kinderen zoveel mogelijk zelf bepalen hoe ze het werk uitvoeren. Bijvoorbeeld bij de Stapel op-activiteit ‘Schilderen met natuurlijke materialen’, stimuleer je -aan de hand van schilderijen van Monet- de kinderen het hele papiervel te vullen met bloemen, maar ze bepalen zelf hoe ze de bloemen met het materiaal vorm geven.
Stel eventueel vragen wanneer het niet meteen lukt: Wat denk je dat er gebeurt als je …?, Hoe kunnen je dat oplossen? Opnieuw experimenteren en toevalligheden omarmen is onderdeel van het proces.
Kijk samen met de kinderen naar hun gemaakte kunstwerken en laat erbij vertellen. Vraag bijvoorbeeld een naam voor het werk te verzinnen. Waarom past die naam bij jouw kunstwerk?
Stel ook vragen als: Waar ben je trots op?, Wat zou je een volgende keer anders doen? Ga in op wat ze van elkaars werk vinden en wat ze erbij denken of erin zien: Wat zie jij waar je blij van wordt?, Wat vind jij knap gemaakt?
Geschreven door: Magda van der Wulp en Maaike van der Ploeg.
